Przed wami podsumowanie książki Psychologia Pieniędzy.

Jest to wersja nie edytowana, pisana jednym tchem po skończeniu lektury. Polecam każdemu, a tymczasem zapraszam do tej wersji

Rozdział 1 - Nikt nie jest szalony

Wszystkim nam się wydaje, że wiemy jak działa świat. Ale każdy z nas doświadczył tylko maleńkiego jego skrawka.

Nie znamy czegoś takiego jak obiektywna rzeczywistość. Znamy tylko naszą osobistą perspektywę. Każdy ma inną.

Ogromna jest tu rola przypadku i szczęścia, gdzie to w jakich latach żyjemy determuje nasze możliwości, np. zysku na giełdzie. Niektórzy żyją i inwestują w czasach kryzysy, a inni prosperity. Tylko kilka lat różnicy w narodzinach i już może to diametralnie odmienić los.

40% Amerykanów nie ma odłożonych nawet 400 dolarów na nagłe sytuacje.

Nie ma uniwersalnej rzeczywistości. Jest tylko to, co postrzegamy osobiście.

Rozdział 2 - Szczęście i Pech

Nic nie jest ani tak dobre- ani tak złe - jak się wydaje

Rola statystyki i przypadku

Bill Gates - Jeden na milion uczniów w wieku licealnym chodził do szkoły, która miała wystarczająco dużo pieniędzy i wizjonerstwa, żeby kupić komputer. Tak się złożyło, że Bill Gates był jednym z nich.

Miał przewagę na samym początku - był jednym na milion, uczniem, który miał dostęp do rzadkiej wtedy technologii

Jego kolega natomiast zginął w górach, gdzie średnio ginie 1 na milion osób.

Ta sama siła, rola przypadku. Jedynie inny zwrot.

Sczęście i pech to dwa aspekty rzeczywistości, które przypominają nam o tym, że każdy rezultat w naszym życiu, jest skutkiem innych sił niż nasze indywidualne starania. Są tak podobne do siebie, że nie da się wierzyć w jedno z nich, nie szanując tak samo drugiego. Ich przyczyna również jest taka sama: świat jest zbyt złożony, żeby 100 % naszych działań wpływało na 100% naszych rezultatów. I napędza je to samo: bierzemy udział w grze, w której uczestniczy siedem miliardów innych ludzi oraz nieskończona ilość zmiennych.

Przypadkowy wpływ wydarzęń będących poza Twóją kontrolą, może mieć poważniejsze konsekwencje niż działania, które podejmujesz świadomie.

O sukcesie inwestycyjnym Grahama:

Łut szczęścia albo wyjątkowo trafna decyzja - czy jesteśmy w stanie odróżnić jedno od drugiego?

Pamiętaj, że nie każdy sukces jest efektem ciężkiej pracy, a nie każda bieda wynika z lenistwa. Pamiętaj o tym, gdy będziesz oceniać ludzi - również samego siebie.

Nie skupiaj się na konkretnych przypadkach, a na ogólnych schematach.

Nie będziesz jak Elon Musk albo Bill Gates. Ale możesz być jednym z tysięcy milionerów w Polsce.

Im bardziej powszechny jest dany schemat, tym większa szansa, że będzie mieć zastosowanie również do Twojego życia.

Statystyka - Im bardziej skrajny rezultat, tym mniejsza szansa na jego powtórzenie.

Fart + Działanie = Sukces

Rozdział 3 - Mieć wystarczająco dużo

“Tak ale ja mam coś, czego on nigdy mieć nie będzie… mam wystarczająco dużo”

Chciwośc - Rajatan Gupta i Madoff

Madoff miał miliony dolarów z legalnych firm. I zaryzykował wszystko w pogoni za jeszce większą fortuną.

I odrzucił to, bo chciał jeszcze więcej. Nie czuł, kiedy już wystarczy.

Aby zarobić pieniądze, których nie mieli i nie potrzebowali, zaryzkowali to, co mieli i czego naprawdę potrzebowali. A to jest głupota. Kompletna głupota. Jeżeli ryzykujesz coś, co jest dla Ciebie ważne, w imię czegoś, co jest dla ciebie nieistotne, to nie ma najmniejszego sensu.

Nie ma powodu, żeby ryzykować to co masz i czego potrzebujesz, dla czegoś, czego nie masz i nie potrzebujesz!

Gdzie jest meta? Określ ją

Jeżeli oczekiwania rosną wraz z rezultatami, to kompletnie nielogiczne jest dążenie do tego, aby osiągać jeszcze więcej, ponieważ po włożeniu tego dodatkowego wysiłku, będziesz nadal czuć się tak samo

Nie porównuj się z innymi. Grasz w innej lidze, a Twoje życie to osobna historia. Jedyny sposób na wygranie tej gry, to zrezygnowanie z walki i zaakceptowanie, że mam wystarczająco dużo, nawet jeśli jest to mniej niż to, co inni mają dookoła.

Każdy dodatkowy dolar na koncie ma CORAZ MNIEJSZĄ UŻYTECZNOŚĆ KRAŃCOWĄ!

Zadaj sobie pytania

• Co faktycznie potrzebuje?

• Gdzie jest meta?

Reputacja jest bezcenna

Rodzina i przyjaciele są bezcenni.

Wolnośc i niezależność są bezcenne.

Szczęście jest bezcenne.

Bycie kochanym przez ludzi, których chcesz kochać, jest bezcenne.

A najlepsze, co możesz zrobić, żeby nie stracić tego wszystkiego, to przestać podejmować ryzyko we właściwym momencie - kiedy wiesz, że w ten sposób możesz wyrządzić im krzywdę. Musisz wiedzieć, kiedy masz wystarczająco dużo.

Rozdział 4 - Potencjał namnażania

Nie poteża potężniej siły, by wywołać potężne rezulaty. Wystarczy robić coś codziennie, przez wiele lat. Procent składany. Krok za krokiem.

Co gdyby Buffet do 30 roku życia zgromadził 25k USD i dopiero zaczął inwestować?

Bybłby wartni 84,5 MILIARDA USD, a jedynie 11,9 MILIONA USD.

To 99,9% mniej, niż wynosi jego rzeczywista wartośc.

Inwestowanie to long term. Zacznij wcześnie. Kupuj co miesiąc. Rób to latami. Wtedy osiągniesz sukces.

Przy takim podejściu nie musisz się martwić skrajnymi rezultatami, wygrasz mimo wszystko.

Konsekwetnie rób swoje, a nie będziesz musiał się martwić o wynik końcowy. Proces.

NIGDY nie graj na dźwigni. Jedyna rada?

Kup i czekaj.

Rozdział 5 - Wzbogacenie się kontra bycie bogatym

Zdobycie pieniędzy to jedno.

Utrzymanie ich to drugie.

Zaakceptuj to, że wszystko co zdobyłeś możesz szybko stracić. To Ci da potrzebną pokorę i strach do podejmowania odpowiednich decyzji.

Co pozwala przetrwać?

Utrzymanie się na rynku przez dłuższy czas, nie bankrutując ani nie będąc zmuszonym do ustąpienia. To powinno być fundamentem Twojej strategii, bez względu na to, czy dotyczy ona inwestowania, Twojej kariery czy prowadzenia własnej firmy.

Nie popełniaj kardynalnych błędów, które mogą Cię wyeliminować z gry.

Długa gra = Dużo prób = Więcej porażek = Większa szansa na sukces

Wszystko ma swoją cenę. Grając długo masz większą szasnę na sukces. Grając wystarczająco długo sukces jest pewny.

Zachowaj margines bezpieczeństwa przy planowaniu. Jeżeli coś nie pójdzie zgodnie z planem nie może Cię to eliminować z gry.

W długim terminie NA PEWNO wygrasz. Zrozum i uwierz w to. Po drodze spotkasz porażki, ale to cena sukcesu.

Rozdział 6 - Reszka wygrywasz

Dywersyfikuj się. Kupuj wszystkiego po trochę.

Więkoszość firm traci, ale te skrajne napędzają całe indeksy SP500 czy Russel 3000.

Inwestuj co miesiąc, małe kwoty. Nawet w recesji. W długim terminie wszystko wróci na swoje tory.

Recesja = Rabat i zysk w long term.

Skrajności napędzają wszystko.

Dobrego pracodawcę znajdziesz dopiero po kilku próbach. Dobą firmę otworzysz dopiero po kilku porażkach. Tak samo dobre inwestycje odnajdziesz dopiero po kilku porażkach. Nie zrażaj się tym. To normalne. Tak działa prawdopodobnieństwo i statystyka.

Siej szeroko. Dużo prób daje powatarzalnośc rezultatu.

Rozdział 7 - Wolność

Najwyższą formą bogactwa jest sytuacja, w której każdego ranka możesz po przebudzeniu powiedzieć: “Dziś mogę robić to, na co mam ochotę”.

Posiadanie silnego poczucia kontroli nad własnym życiem jest bardziej wiarygodnym czynnikiem wskazującym na pozytywne uczucia związne z dobrym samopoczuciem niż dowolne obiektywne warunki życiowe, które wzieliśmy pod uwagę. - Angus Campbell

Odłożenie pieniędzy, które wystarczą na pół roku życia spowoduje, że przestaniesz bać się swojego szefa, bo wiesz, że świat Ci się nie zawali, jeśli nie znajdziesz sobie od razu nowej pracy.

Bycie niewolnikiem etatu nigdy nie jest dobre. Musisz mieć backup.

Ludzie lubią czuć, że mają kontrolę - że trzymają stery. Kiedy namawiamy ich, żeby coś zrobili, czują, że tracą władzę. Wiedzą, że sami nie dokonali tego wyboru, tylko ktoś zrobił to za nich. Dlatego odmawiają albo robią coś innego, nawet jeśli tak naprawdę w innych okolicznościach chętnie by to zrobili. - Jonah Berger

Mój ulubiony cytat - Derek Sivers opowiadający o tym jak się wzbogacił

Miałem pracę na pełny etat w centrum Mangattanu, w której zarabaiłem 20 tysięcy dolarów rocznie, czyli mniej więcej minimalna stawkę (…). Nigdy nie chodziłem do restauracji i nigdy nie jeździłem taksówką. Moje miesięczne koszty utrzymania wynosiły około 1000 dolarów, a ja zarabiałem 1800 dolarów miesięcznie. Funkcjonowałem w taki sposób przez dwa lata i w tym czasie oszczędziłem 12 tysięcy dolarów. Miałem wtedy 22 lata.

Mając oszczędzone 12 tysięcy dolarów, mogłem ruzcić pracę i zostać pełnoetatowym muzykiem. Wiedziałem, że jestem w stanie zdobyć miesięcznie kilka zleceń, które wystarczą mi na pokrycie kosztów utrzymania. Byłem wolny. Miesiąc później rzuciłem pracę i już nigdy nie pracowałem na etat.

Kolega doprecyzował, że pytał w jaki sposób sprzedał swoją firmę, a ten na to:

“Moje życie od tego czasu za bardzo się nie zmieniło. Po prostu zyskałem więcej pięniedzy na koncie. Największa zmiana nastąpiła wtedy, gdy miałem 22 lata.”

Na podstawie badań geriatry Karola Pillemera możemy zauważyć, że ludzie nie żałują tego, że za krótko pracowali albo zbyt mało zarobili. Najważniejsze w życiu są:

• Wartościowe przyjaźnie

• Bycie częścią czegoś większego, społeczności lub projektu

• Spędzanie cennych hcwil z bliskimi.

Kontrolowanie swojego czasu, to największa dywiedenda, jaką można uzyskać z pieniędzy.

Rozdział 8 - Paradoks człowieka w samochodzie

Ludzie pragną bogactwa, by pokazać innym, że są bogaci. Problem jednak w tym, że innych nie obchodzi to jacy i kim są, a jedynie ich kasa.

“Możesz myśleć, że pragniesz luksusowego samochodu i wielkiego domu. Ale zapewniam Cię, że tak nie jest. Pragniesz szacunku i podziwu innych ludzi, i myślisz, że drogie rzeczy Ci to zapewnią. Prawie nigdy tak nie jest - zwłaszcza w przypadku tych osób, na których podziwie i szacunku najbardziej Ci zależy”

Pomyśl, jak jedzie Ferrari, albo inny supersamochód, to zwracasz uwagę na niego. Podziwiasz samochód i jego estetyczne kształty. Człowiek który tam siedzi, czuje się podziwiany. Ale czy tak jest?

Czy w ogólne interesuje Cię kto ten samochód prowadzi? Czy w ogóle ich zauważasz?

Każdy jedynie gapi się na auto i wyobraża jak sam nim jedzie, a nie interesuje tą osobą.

Pokora, życzliwośc i empatia przyniosą Ci więcej szacunku niż liczba koni mechanicznych.

Rozdział 9 - Zamożność jest tym, czego nie widzisz

Zamożność, to aktywa finansowe, które nie zostały jeszcze przekształcone w coś, co można zobaczyć.

Myślisz: “Mam za sobą ciężki trening, wię należy mi się w nagrodę porządny posiłek”. Zamożność polega na rezygnazcji ze smacznego posiłku po to, by wreszcie spalić kalorie netto.

Zamożność = Wpływy - Wydatki + Inwestycje

Buduj majątek netto (Wszystko co masz - kredyty)

To proces który trwa latami. Ale warto.

Rozdział 10 - Oszczędzaj pieniądze

Nie potrzeba dużych zarobków by zbudować duży majątek. Ważniejsza jest stopa oszczędzania.

Stopa oszczędzania to nic innego, jak ilośc pieniędzy, która oszczędzasz z każej wypłaty. Przykładowo jakbym zarobił 10 000, a oszczędził 1000 - to moja stopa oszczędzania wyniesie 10%

Często, a nawet bardzo często wydawanie pieniędzy ponad stan jest spowodowane tym, że chcemy pokazać ludziom, że je mamy (a dokładniej mieliśmy)

Ludzi, którzy regularnie odnoszą sukcesy w finansach osobistych łączy to, że kompletnie nie przejmują się tym, co myślą o nich inni.

Kluczem do pragnięcia mniej jest to, by nie przejmować się co myślą o Tobie inni.

Mając oszczędnośći masz możliwości. Możesz komuś pomóc. Możesz zainwestować. Możesz pojechać na wakację. Wszystko możesz, jeżli tylko masz wystarczająco odłożone.

Oszczędnośći to stawianie własnych warunków Twojemu życiu.

Całe życie się ucz i bądź elastyczny. To teraz największa przewaga.

Rozdział 11 - Rozsądek > racjonalność

Dążenie do tego, aby być przede wszystkim rozsądnym, przynosi lepsze efekty, niż bycie chłodnym racjonalistą.

Rozdział 12 - Niespodzianka!

Historia jest nauką o zmianach, ironicznie wykorzystywaną jako mapa do prognozowania przyszłości.

Przeszłość =/= Przyszłość

Kto mógł przewidzieć COVID? Nikt.

Świat jest trudny do przewidzenia. Taką naukę należy wyciągnąć. Świat jest zaskakujący.

Nie jesteś w stanie przewidzieć zmian.

Rozdział 13 - Miejsce na błędy

Najważniejszym elementem każego planu jest zaplanowanie, co zrobisz, gdy nie wszystko pójdzie zgodnie z planem.

Prawdopodobieństwo nigdy nie jest tak wysokie, żebyś mógł postawić wszystko na jedną opcję. Zawsze musisz pozostawić miejsce na błędy.

Nie zostawienie miejsca na błędy to błąd kardynalny, który może Cię skasować z gry

Margines bezpieczeństwa to jedyny skuteczny sposób, by bezpiecznie poruszać się po świecie, w którym rządzi prawdopodobieństwo, a nie pewność.

Miejsce na błędy pozwala na zaakceptowanie całej gamy potencjalnych rezultatów, a dzięki wytrwałości możemy pozostać przy swojej decyzji na tyle długo, żeby wzrosły nasze szanse na uzyskanie korzystnego, lecz mało prawdopobnego wyniku.

Długa gra = Tanie błędy

Szacuj 30% niższy zwrot i 30% wyższe koszty. 30% różnicy to dobra ilość na margines błędu.

Dźwignia może szybko doprowadzić do katastrofy

“Możesz uwielbiać ryzyko, a mimo to mieć ogromną awersję do katastrof” - Nassim Taleb

Kiedy grasz w rosyjską ruletkę, prawdopobieństwo jest po Twojej stronie. Jednak negatywny wynik nie jest wart potencjalnego pozytwynego wyniku

Wszystko może się zepsuć - albo się w końcu zepsuje. Dlatego jeżeli od działania jednej rzeczy jest zależnych wiele innych, a ta jedna się zepsuje, możesz zacząć już odliczać dni do katastrofy. To jest właśnie pojedynczy punkt awarii.

To coś jak to, gdy popsuje Ci się samochód na środku autostrady gdy jedziesz na wakacje

Rozdział 14 - Zmieniasz się

Ludzie słabo sobie radzą z przewidywaniem tego, jak zmienią się w przyszłości.

Nie masz pojęcia czego będziesz pragnął w przyszłości

Zmiana to jedyna stała

Nie przerywaj inwestowania. Po prostu rób to latami.

Powinniśmy unikać skrajnych form planowania finansowego.

Kluczem jest wytrwałość. Musisz zaplanować najbardziej prawdopodbny scenariusz i działać. Codziennie działać. Po trochę. Wytrwałość to klucz do sukcesu w każdej dziedzinie.

Zaakceptuj rzeczywistość zmian umysłu.

Będziesz inny. Każdy będzie. To dobrze.

Unikaj złudzenia kosztów utopionych. Nie bój się tego i zawsze zwaracaj uwagę, gdy mogą one wystąpić. Są podstępne.

Nie bój się zmian i nowych początków.

Rozdział 15 - Nic nie jest za darmo

Wszystko ma swoją cenę, ale nie wszystko ma napisaną cenę na metkach

Cena za inwestowanie:

• Niepewność

• Stres

• Tymczasowe straty (spadek wartości inwestcji nawet o 50%)

• Strach

• Zwątpienie

Czy warto ją zapłacić?

Moim zdaniem warto. Otrzymujesz w zamian niezależność, wolność i imperium finansowe.

Jeśli potraktujesz nieprzewidywalność jak koszt, wszystko zacznie wyglądać inaczej.

Poznaj cenę, a potem ją zapłać.

Rozdział 16 - Ty i ja

Nie bierz przykładu z osób, które grają w inną grę.

Inwestorzy często nieświadomie słuchają rad innych inwestrów, którzy grają w zupełnie inną grę.

Zupełnie co innego jest uprawianie Day Trading, a co innego jest inwestowanie w horyzoncie 30 lat.

Dla tego pierwszego cena nie gra roli, byle dziś rosła albo spadła. Dla drugiego natomiast cena zakupu może być kluczowa z perspektywy 30 letniego wyniku.

Bańki powstają, gdy trend krótkoterminowych zysków przyciąga tyle pieniędzy, że rośnie zainteresowanie inwestycjami krótkoterminowanymi, a maleje długoterminowymi.

Rekordowy wzrost wolumenu obrotów ma miejsce wówczas, gdy inwestorczy kupują i sprzedają jednego dnia. Przeważnie jest w okolicach szczytu bańki. Ostanio mieliśmy doczynienia w końcówce grudnia 2021.

Rekord wolumenu = Bańka spekulacyjna

Pogoń za wynikami, opcje krótkoterminowe i śledzenie rynku minuta po minucie = Bańka

Long Term = Kup Tanio

Dlatego najlepiej kupować akcje długoterminowo podczas recesji! Kupuj strach, nie euforie!

Rozdział 17 - Nieodparty urok pesymizmu

Gdy wieścisz zagładę, automatycznie wiele osób chce słuchać.

Gdy opowiadasz o optymiźnie, cieżko zebrać dużą audiencję.

Człowiek jest tak skonstruowany, by zwracać większą uwagę na strach i zagrożenia.

Wszyscy postrzegają świat jako bardziej przerażający, niż jest naprawdę.

Uświadom sobie, jakie postępy jest w stanie uczynić ludzkość za życia przeciętnego człowieka we wszystkim - od rozwoju gospodarczego przez przełomy w medycynie po zyski na giełdzie i równość społeczność - możęsz pomyśleć, że optymizm powinien przyciągać większą uwagę niż pesymizm. A jednak tak się nie dzieje.

Pieniądze i zdrowie. Te dwie rzeczy będą wpływać na Twoje życie czy się nimi przejmujesz, czy nie. Zdrowie jest indywidualne, ale wieść o recesji i ogromnej inflacji dosięgnie każdego.

Niektórzy twierdzili, że człowiek nigdy nie będzie w stanie latać, ropa naftowa się skończy w latach 80., a Japonia nigdy się nie podniesie po wojnie. Błąd. Wszystko się udało. I zawsze się uda. Trzeba tylko czasu.

Firmy buduje się latami, upadek może trwać jeden dzień.

Stąd też katastrofy otrzymują więcej uwagi, są bardziej dynamiczne.

W inwestowaniu musisz uświadomić sobie cenę sukcesu - nieprzewidywalność i utratę oraz długie lata czekania na wzrostu - i chcieć ją zapłacić!

Kiedy zakładasz, że wszystko będzie wspaniale, to nawet gdy ziści się najlepszy scenariusz, nie poczujesz żadnej ekscytacji. Pesymizm zmniejsza Twoje oczekiwania, zawężając lukę między rezultatami, które są możliwe, a takimi, które bardzo Cię ucieszą.

Rozdział 18 - Kiedy uwierzysz we wszystko

Heurastyka potwierdzenia sprawia, że im bardziej pragniesz by coś było prawdą, tym bardziej szukasz dowodów na potwierdzenie Twojej tezy.

Wiedza po fakcie daje nam iluzję, że świat można zrozumieć. Daje nam iluzję, że świat ma sens, nawet jeśli tak nie jest. Jest to ważna przyczyna błędów w wielu dziedzinach.

Pogodzenie się z faktem, że wciąż dużo jeszcze nie wiesz, oznacza, pogodzenie się z tym, jak dużo rzeczy na świecie jest poza Twoją kontrolą. A to może być trudne do zaakceptowania

Przedsiębiorcy naturlanie skupiają się na tym dlaczego ich pomysł jest najlepszy, a ich zdolności największe. Trzeba jednak wziąć pod uwagę również to, co się dzieje na rynku, jaka jest konkurencja oraz rzeczy, których nie wiemy. To już może być za dużo.

Rozdział 19 - Podsumowanie

Poniżej znajdują się zalecenia prosto od autora. Wszystko jest cytatem.

Zrób wszystko co w Twojej mocy, żeby znaleźć w sobie pokore, gdy dobrze Ci idzie, i wybaczenie lub współczucie, gdy sprawy pójdą nie po Twojej myśli, ponieważ nigdy nie tak dobrze ani tak źle, jak Ci się wydaje. Świat jest wielki i złożony. Szczęście i pech są realne i trudne do zidentyfikowania. Postępuj w ten sposób, oceniając siebie i innych. Szanuj potęgę szczęścia i pecha , a łatwiej będzie Ci skupiać się na rzeczach, nad którymi rzeczywiśćie masz kontrolę. Wzrosną też szanse na to, że znajdziesz kogoś, kto będzie dla Ciebie odpowiednim wzorem do naśladowania.

Mniejsze ego to większy majątek. Oszczędzania pieniędzy jest tym, co dzieli Twoje ego od dochodów, a zamożność jest tym, czego nie widać. Budujesz majątek, rezygnując z tego, co możesz kupić dziś, po to, aby w przyszłości mieć więcej rzeczy albo więcej opcji. Bez względu na to ile zarabiasz, nie zbudujesz majątku bez oszczędzania.

Zarządzaj swoimi pieniędzmi w taki sposób, żeby spać spokojnie w nocy. To jest nieco inne podejście niż porada, by osiągać jak największy zwrot. Aby bezpiecznie żyć i inwestować zawsze przed podjęciem decyzji zadaj sobie pytanie: “Czy dzięki temu będę spać spokojnie w nocy?”. To najlepszy uniwersalny drogowskaz w finasach osobistych.

Jeżeli chcesz osiągać większe sukcesy jako inwestor, to najlepszą rzeczą, jaką możesz zrobić, jest zwiększenie horyzontu czasowego. Czas jest najpoteżniejszą siłą w inwestowaniu. Sprawia, że małe rzeczy rosną do dużych rozmiarów, a duże błędy tracą na znaczeniu. Nie jest w stanie zneutralizować szcześcia i pecha, ale zwiększa szanse na to, że ostateczny efekt będzie bliższy temu, na co zasługujesz.

Pogódź się z tym, że wiele rzeczy może pójść nie po Twojej myśli. Możesz mylić się w połowie przypadków, a mimo to zarobić fortunę, ponieważ niewielka mniejszość rzeczy powoduje większość rezultatów. Bez względu na to, co robisz ze swoimi piniędzmi, staraj się nie przejmować wszystkimi rzeczami, które Ci nie wychodzą. Tak po prostu funkcjonuje świat. Zawsze oceniaj swoje osiągniecia, uwzględniając cały portfel, a nie tylko indywidualne inwestycje. To zupełnie normalne, że znalazło się w nim sporo kiepskich inwestcji i kilka wspaniałych.

Wykorzystaj pieniądze do tego, aby zyskać kontrolę nad swoim czasem, ponieważ brak takiej kontroli jest potężnym i uniwersalnym hamulcem uniemożliwiającym odczuwanie szczęścia. Zdolność robienia tego, co chcesz, kiedy chcesz, z kim chcesz i jak długo chcesz, przynosi największ dywidendy, jakie istnieją w świecie finansów!

Bądź miłą osobą, i nie staraj się imponować innym. To, co posiadasz nie robi na nikim takiego wrażenia jak na Tobie. Nie musisz kupować drogiego auta albo zegarka, by zrobić wrażenie na innych ludziach. Zdobędziesz je dużo łatwiej dzięki uprzejmości i skromności, niż dzięki liczbie koni mechanicznych i stali.

Oszczędzaj. Po prostu oszczędzaj. Nie potrzbujesz żadnego konkretnego celu by odkładać pieniądze. Oszczędzanie na rzeczy, których nie da się przewidzieć jest znacznie lepsze niż to, gdzie na końcu muismy wydać wszystkie pieniadzę. To oszczędzanie na wolność i poduszkę finansową, gdzie przestajemy się bać jest najlepszym motywem. Życie każdego człowieka to łańcuch niekończących się niespodzianek. Oszczędności, które nie są przeznaczone na konkretny cel, to Twoje zabezpieczenie przed nieuniknionymi niespodziankami, którymi życie potrafi zaskoczyć w najgorszym możliwym momencie.

Zdefinuj koszt sukcesu i bądz gotów go zapłacić. Nic co ma wartość nie jest za darmo. Pamiętaj, że większość kosztów finansowych nie ma metki z ceną. Niepewność, zwątpienie i żal to typowe koszty w świecie finansów. Często warto je ponieść. Musisz jednak traktować je jak koszty (cenę, która warto zapłacić, żeby dostać coś wartościowego), a nie jak karę (wydatki, których należy unikać).

Zapewnij sobie miejsce na błędy. Luka pomiędzy tym, co może się zdarzyć w przyszłości, a tym, co musiałby się wydarzyć, żeby przynieść Ci sukces, jest tym, co daje Ci wytrzmałość, a wytrzymałość sprawia, że namnażanie może z czasem zdziałać cuda. Zostawianie miejsca na błędy często wydaje się konserwatywnym, zachowawczym podejśćiem, ale jeśli dzięki temu nie wypadniesz z gry, może Ci się opłacić z nawiązką.

Unikaj skrajności, gdy podejmujesz ryzyko finansowe. Nasze cele i pragnienia z czasem się zmieniają, a im bardziej ekstremalne były Twoje decyzje w przeszłości, tym większe prawdopodobieństwo, że będziesz ich żałować, gdy ewoluujesz.

Spróbuj polubić ryzyko, bo z czasem zaczyna się ono opłacać. Jednocześnie przyjmij paranoiczne nastawienie do katastrofalnego ryzyka, które sprawia (owo nastwienie), że zaczynasz z większą ostrożnością podchodzić do bardzo ryzykownych inwestycji, licząc złudnie na zyski w długim okresie.

Zdecyduj, w jaką gre grasz, i nie podejmuj żadnych działań pod wpływem osób, które grają w inną grę.

Miej respekt dla bałaganu. Nawet sprytni, dobrze poinformowani i rozsądni ludzie mogą się nie zgadzać ze sobą w kwestiach finansowych, ponieważ mają różne cele i pragrnienia. Nie ma jednej dobrej odpowiedzi. Liczą się tylko te rozwiązania, które sprawdzają się u Ciebie.

Kluczowe lekcje:

• Każdy widzi jedynie swój śwat - Osobistą interpretację

• Rola szczęścia i pecha jest ogromna, może zaintsnieć sytuacja, na która nie mamy żadnego wpływu, a drastycznie odmieni nasze życie. Czarny łąbądź. Rola przypadku jest przeogromna.

• Gdy oceniasz innych lub siebie, zwróć uwagę na wszystkie czynniki dookoła, a nie tylko jeden.

• Zwracaj uwagę na powtarzalny proces, a nie ekstrema

• Fart + Działanie = Sukces

• Szczęście lub pech ZAWSZE wpływa na efekt

• Nie ma powodu, żeby ryzykować to co masz i czego potrzebujesz, dla czegoś, czego nie masz i nie potrzebujesz!

• Jeżeli oczekiwania rosną wraz z rezultatami, to kompletnie nielogiczne jest dążenie do tego, aby osiągać jeszcze więcej, ponieważ po włożeniu tego dodatkowego wysiłku, będziesz nadal czuć się tak samo

• Każdy dodatkowy zaoszczędzony dolar ma mniejszą użytecznośc krańcową

• Inwestuj co miesiąc, non stop. Do końca życia. Po trochę. Małymi kroczkami. Tylko w ten sposób możesz wygrać w długim terminie.

• Życie to gra LONG TERM. Każdego dnia coś rób, nawet małe wyniki. Po latach da to oszałamiające rezultaty.

• Czynniki sukcesu: Czas, konsekwencja, szczęście.

• Nie popełniaj kardynalnych błędów, które Cię wyelimunują z gry

• Oszczędzaj i miej fundusz awaryjny

• Inwestuj bezpiecznie przez 30 lat, a nie 3 msc

• W długim terminie na pewno wygrasz, choć na drodze będą niepowodzenia. Wzloty i upadki, ale stabilnie w górę

• Zostaw sobie margines bezpieczeństwa. Rozpoznaj błędy i ich unikaj.

• DUŻO PRÓB = DUŻO PORAŻEK = SPORO SUKCESÓW

• Uwolnij czas - Zostań swoim szefem.

• Osczędzności to kontrola, a kontrola to wolność

• Prosty dochód = proste życie - kontroluj swój czas.

• Pokora, życzliwośc i empatia przyniosą Ci więcej szacunku niż liczba koni mechanicznych.

• Oszczedzaj bez większego celu. Nie wydawaj. Buduj majątek netto.

• Całe życie się ucz i bądź elastyczny

• Czarne łabędzie zawsze będą. Właśnie dlatego potrzebna Ci poduszka finansowa i margines bezpieczeństwa w planowaniu

• MIej awersje do katastrof!

• Zostaw 30% miejsca na błędy

• Żeby odnieść sukces musisz przetrwać.

• Największy sukces to uwolnienie swojego czasu.

• Nie planuj skrajnie. Nie bój się zmian i nowych początków.

• Weź pod uwagę cenę sukcesu. A później ją zapłać.

• Kupuj duże pakiety podczas recesji. Nie kupuj na szczytach.

• Miej niskie oczekiwnia. W ten sposób się nie zawiedziesz jak nie wyjdzie, a jak wyjdzie to będziesz bardzo zadowlony